Doorka Dekedaha Soomaaliya ee Horumarinta Ganacsiga Dalka:
Soomaaliya waxay leedahay xeeb dhererkeedu gaarayo in ka badan 3,300 km, taasoo ka dhigaysa mid ka mid ah waddamada Afrika ugu xeebaha dheer. Xeebahaas ballaaran waxay siiyeen Soomaaliya fursad dahabi ah oo ku saabsan ganacsiga badda iyo isku xirka caalamka. Dekedaha Soomaaliya waxay door weyn ka ciyaaraan horumarinta dhaqaalaha dalka, kororka shaqo abuurka, fududeynta isdhaafsiga badeecadaha, iyo kobaca ganacsiga gudaha iyo kan dibadda.
Maqaalkan waxa aan ku falanqeyn doonaa muhiimada dekedaha Soomaaliya, caqabadaha ka jira, iyo sida ay ugaalin karaan horumarka ganacsi ee dalka.
1. Muhiimada Juqraafiyeed ee Soomaaliya:
Soomaaliya waxay ku taallaa meel istaraatiiji ah oo ka mid ah marin-biyoodka muhiimka ah ee caalamka, gaar ahaan Gacanka Cadmeed iyo Badda Cas. Waxay isku xireysaa Aasiya, Bariga Dhexe, iyo Afrika, taasoo ka dhigeysa meel istiraatiiji ah oo loogu tala gali karo ganacsi xawaare sare leh.
Dekedaha ku yaalla meelaha istiraatiijiga ah sida Dekedda Muqdisho, Dekedda Berbera, Dekedda Kismaayo, iyo Dekedda Hobyo waxay noqon karaan xarumo ganacsi oo u adeega gobolka iyo xitaa qaaradda oo dhan.
2. Dekedaha Ugu Muhiimsan Soomaaliya:
Dekedda Muqdisho.
Dekedda caasimadda dalka ee Muqdisho waa mid ka mid ah dekedaha ugu mashquulka badan. Waxaa gacanta ku haya shirkado gaar loo leeyahay sida Albayrak (Turki) taasoo la wareegtay maamulka dekedda si loo hormariyo adeegyada iyo qalabka dekedda. Dekedda Muqdisho waxay xiriir ganacsi la leedahay dalal badan oo dibadda ah, waxayna sahleysaa keenista badeecadaha ay dadku u baahan yihiin sida raashinka, qalabka dhismaha, shidaalka, iyo dawooyinka.
Dekedda Berbera.
Dekedda Berbera oo ku taalla waqooyiga Soomaaliya (Somaliland) waxay leedahay muhiimad gaar ah maadaama ay u dhowdahay marin-biyoodka muhiimka ah. Waxaa maamulka iyo horumarinteeda qayb ka ah shirkadda DP World oo laga leeyahay Imaaraadka Carabta. Waxaa la hirgeliyey mashaariic ballaaran sida dhismaha waddada Berbera Corridor oo isku xireysa Itoobiya iyo dekedda Berbera. Tani waxay fure u tahay in Soomaaliya ay ka faa’iideysato suuqyada Itoobiya oo ah waddan xiran aan bad lahayn.
Dekedda Kismaayo.
Dekedda Kismaayo waxay u adeegtaa Koonfurta Soomaaliya, waxayna leedahay awood ganacsi oo muhiim ah. Inkasta oo ay horumarinteedu gaabis tahay, haddana waxay leedahay awood weyn haddii loo helo maalgashi iyo maamulka saxda ah.
Dekedda Hobyo.
Dekedda Hobyo oo ku taalla bartamaha Soomaaliya ayaa dhawaan bilowday in loo qorsheeyo sidii deked heer caalami ah. Dowladda federaalka iyo maamul-goboleedka Galmudug ayaa ku hawlan sidii loo heli lahaa maalgelin caalami ah si loo hormariyo dekeddan oo si weyn uga faa’iideyn karta gobollada dhexe iyo xitaa Itoobiya.
3. Dekedaha iyo Ganacsiga Soomaaliya:
Dekedaha Soomaaliya waxay yihiin halbowlaha dhaqaalaha dalka. Waxay fududeeyaan:
-
Soo dejinta badeecadaha: Badeecado badan oo ay dadka Soomaaliyeed u baahanyihiin sida cuntada, qalabka elektarooniga, dharka, iyo agabka dhismaha waxay ku yimaadaan dekedaha.
-
Dhoofinta alaabaha gudaha: Waxaa lagu dhoofiyaa xoolaha nool, kalluunka, caanaha budada ah, iyo wax-soo-saarka beeraha.
-
Shaqo abuur: Kumanaan qof ayaa si toos ah ama si dadban uga shaqeeya dekedaha, laga bilaabo shaqaalaha xamuulka, baabulayaasha, ilaa ganacsatada iyo gaadiidleyda.
-
Kororka canshuuraha dowladda: Dakhliga kasoo baxa canshuuraha dekedaha waa mid muhiim u ah miisaaniyadda dowladda federaalka iyo maamul-goboleedyada.
4. Caqabadaha Hortaagan Dekedaha:
Inkastoo ay dekeduhu leeyihiin fursado badan, haddana waxaa jira caqabado u baahan in la xalliyo:
a) Amni la’aan.
Qaar ka mid ah dekedaha ku yaalla Koonfurta Soomaaliya waxay la kulmaan dhibaatooyin amni taasoo saameyneysa maalgashiga iyo adeegyada ganacsi.
b) Kaabeyaasha oo liita.
Wadooyinka xiran ama burbursan ayaa caqabad ku ah gaadiidka badeecadaha ee ka yimaada dekedaha kuna socota gudaha dalka.
c) Khilaafaadka siyaasadeed.
Khilaafaadka u dhexeeya dowladda federaalka iyo maamul-goboleedyada ayaa saameeya wada shaqeynta iyo maamul wadaagga dekedaha. Tani waxay hoos u dhigtaa waxqabadka guud ee dekedaha.
d) Maalgashi la’aan.
Dekedo badan ma helaan maalgelin ku filan si ay u noqdaan heer caalami ah. Tani waxay keentaa hoos u dhac adeegyo iyo tartan la’aan.
5. Fursadaha Mustaqbalka:
a) Ka faa’iideysiga Itoobiya.
Soomaaliya waxay leedahay fursad weyn oo ay ku noqon karto albaabka ugu weyn ee ganacsiga Itoobiya. In ka badan 110 milyan oo Itoobiyaan ah ayaa u baahan marin-badeed si ay badeecadahooda u soo dejiyaan ama u dhoofiyaan.
b) Xoojinta xiriirka caalamiga.
Heshiisyada lala galo shirkadaha waaweyn sida DP World, Albayrak, ama kuwa Shiinaha laga leeyahay waxay horseedi karaan horumarin deg deg ah oo dhanka dekedaha ah.
c) Kobcinta suuqyada gudaha.
Haddii la xoojiyo amniga, la dhiso wadooyin tayo leh, lana sameeyo xarumo keyd ah (warehouses), dekedaha Soomaaliya waxay noqon karaan xudunta ganacsiga gobolka Geeska Afrika.
Gunaanad:
waxaa qormadaan kuusodiyaariyay ganacsade business man Abshir mohamud ugu dambeyn gunta iyo gabagabada waxaan kaa codsanayaa inaa ilawadaagto wixii talo ganacsi ee aad heyso si aan uga faaideyo bulshada ubaahan talooyin ganacsi
Dekedaha Soomaaliya waa laf dhabarta ganacsiga dalka. Iyaga la’aantood, dhaqaalaha Soomaaliya ma kobcayo, mana yeelan karto xiriir wanaagsan oo ganacsi oo caalami ah. Inkasta oo ay jiraan caqabado, haddana fursadaha yaalla ayaa ka badan wax kasta oo kale.
Waxa loo baahan yahay waa:
-
Maamul hufan.
-
Amni la sugo.
-
Maalgashi la helo.
-
Kaabeyaasha la hormariyo.
Haddii intaas la fuliyo, Soomaaliya waxay noqon kartaa xarun ganacsi oo muhiim u ah Bariga Afrika iyo xitaa suuqyada Aasiya iyo Bariga Dhexe
.png)
Comments
Post a Comment