Taariikhda Soomaaliya: Dhaxalka Qadiimiga ah iyo Duruufaha Casriga ah

Soomaaliya waa dal leh taariikh dheer oo fac weyn, taas oo ka bilaabanaysa kumanaan sano kahor. Waxay ahayd meel muhiim u ah ganacsiga caalamiga ah, waxayna leedahay dhaxal qani ah oo ka tarjumaya isdhexgalka dhaqamada, diimaha, iyo ilbaxnimada kala duwan. Maqaalkani wuxuu dulmar guud ka bixinayaa taariikhda Soomaaliya laga soo bilaabo waayihii hore ilaa waqtigan casriga ah, isagoo iftiiminaya dhacdooyinka waaweyn ee dalka saameeyey.

Qaybta 1: Soomaaliya Hore – Xilligii Boqortooyooyinka iyo Ganacsiga

Qarniyo badan kahor, Soomaaliya waxay ahayd hoy u ah boqortooyooyin waaweyn sida Boqortooyadii Punt, oo la rumeysan yahay inay xiriir ganacsi oo joogto ah la lahayd Masar iyo Roomaanka. Dadka Soomaaliyeed waxay ganacsi ku lahaayeen xeebaha badda Cas iyo badweynta Hindiya, iyagoo dhoofin jiray xabagta, macdanta, geedaha carfaya, iyo dharka.

Daraasado qadiimi ah ayaa muujinaya in magaalooyinka sida Opone, Malao, iyo Mosylon ay ahaayeen xarumo ganacsi oo muhiim ah. Soomaaliya waxay ahayd buundada isku xirta Afrika, Carabta, iyo Aasiya — taasoo sare u qaaday doorkeeda taariikheed.

Qaybta 2: Islaamka iyo Socdaalka Diimeed

Qarnigii 7aad, Islaamka ayaa si nabad ah uga faafay Soomaaliya iyada oo la marayo ganacsatada Carbeed ee xeebaha dekedaha Soomaaliyeed. Islaamka wuxuu si dhakhso ah u noqday diinta ugu badan ee dadka deegaanka, wuxuuna saameyn weyn ku yeeshay dhaqanka, sharciga, iyo waxbarashada.

Magaalooyin sida Zeila iyo Baraawe waxay noqdeen xarumo diimeed iyo ganacsi, halkaas oo culimada Soomaaliyeed ay ka bilaabeen qorista buugaag, faafinta cilmiga, iyo dhisidda xarumo waxbarasho.

Qaybta 3: Gumeystayaashii iyo Isbahaysigii Afrika

Intii lagu jiray qarnigii 19aad, quwadihii Yurub ee gumeystaha ahaa ayaa bilaabay tartan loogu magac daray "Tartanka Afrika". Soomaaliya waxay gashay gacmaha gumeysi kala duwan:

  • Ingiriiska wuxuu qabsaday woqooyiga Soomaaliya (British Somaliland).

  • Talyaaniga wuxuu qabsaday koonfurta (Italian Somaliland).

  • Faransiiska wuxuu haystay dhulka ay hadda tahay Jabuuti (French Somaliland).

  • Itoobiya waxay la wareegtay gobolka Soomaali Galbeed.

  • Kenya waxay qabsatay NFD (Waqooyiga Kenya oo Soomaali degaan u badan).

Gumeystayaashu waxay sameeyeen kala qeybin aan tixgelin u haynin dhaqanka, qabiilka, ama taariikhda deegaanka, taas oo dhalisay dhibaatooyin ilaa maanta taagan.

Qaybta 4: Xornimada iyo Midnimadii Soomaaliya

Sanadkii 1960, Soomaaliya waxay heshay xorriyaddeedii, iyadoo labada qaybood ee British Somaliland iyo Italian Somaliland ay ku midoobeen 1-da Luulyo 1960 si ay u sameeyaan Jamhuuriyadda Soomaaliyeed. Waxaa la sameeyey dastuur, waxaa la doortay madax, waxaana jiray rajo weyn oo ku saabsan dhismaha qaran mideysan.

Madaxweyne Aden Abdulle Osman ayaa noqday madaxweynihii ugu horreeyey ee si dimuqraadi ah loo doorto ee Afrika. Sanado badan, Soomaaliya waxay ahayd waddan hormuud u ah dimuqraadiyadda, waxbarashada, iyo horumarka Afrika.

Qaybta 5: Afgambigii 1969 iyo Dowladdii Milateriga

Sanadkii 1969, kadib dilkii madaxweyne Cabdirashiid Cali Sharmaarke, ciidamadu waxay afgambi ku rideen dowladdii rayidka ahayd. General Maxamed Siyaad Barre ayaa xukunka la wareegay, wuxuuna dhisay dowlad ku saleysan mabda’a Hantiwadaagga Cilmiga ku Dhisan.

Xukuumaddii Siyaad Barre waxay hirgalisay barnaamijyo waxbarasho, caafimaad, iyo wacyigelin bulsho, waxaana laga hirgeliyey afka Soomaaliga qoritaankiisa rasmiga ah. Laakiin xukunkaasi wuxuu noqday mid kali-talisnimo ah, wuxuuna ku dhammaaday kacdoon shacab iyo burbur dowladeed.

Qaybta 6: Burburka iyo Dagaalladii Sokeeye

Sanadkii 1991, Siyaad Barre ayaa xukunka laga tuuray kadib dagaallo sokeeye oo ka dhacay guud ahaan dalka. Waxaa bilowday xilli fowdo ah, iyadoo kooxo hubeysan iyo jabhado ay kala qabsadeen qeybo ka mid ah dalka. Dowlad dhexe ma jirin, waxbarasho iyo adeegyo bulsho ayaa burburay, dad badanna way barakaceen.

Soomaaliya waxay noqotay tusaalaha "dowlad la’aan" ee ugu dheer adduunka, iyadoo qaramada midoobay iyo beesha caalamka ay ku howlanaayeen xal u helista dalka.

Qaybta 7: Dadaallada Dib-u-dhisidda iyo Dowladaha Kumeelgaarka ah

Laga bilaabo 2000-meeyadii, waxaa bilowday dadaallo dib loogu soo celinayo dowladnimo. Waxaa la dhisay dowlado kumeel gaar ah sida:

  • Dowladdii Carta (2000)

  • Dowladda Kumeel Gaarka ee Baydhabo (2004)

  • Dowladdii Kumeel Gaarka ee Jabuuti (2009)

Waxaa lagu guuleystay in la sameeyo dowlad federaal ah, waxaana la qoray dastuur kumeel gaar ah. In kasta oo ay jireen caqabado amni iyo siyaasadeed, dowladnimada Soomaaliya waxay dib u heshay aqoonsi caalami ah.

Qaybta 8: Soomaaliya Maanta – Rajada Mustaqbalka

Maanta, Soomaaliya waxay ku jirtaa marxalad kala guur ah. Waxaa laga hirgeliyey doorashooyin heer federaal iyo dowlad goboleedyo, inkasta oo ay jiraan khilaafaad siyaasadeed iyo weerarro joogto ah oo ay geysanayaan kooxaha argagixisada sida Al-Shabaab.

Dhanka kale, waxaa jira kor u kac ku yimid ganacsiga, tiknoolajiyadda, iyo waxbarashada. Magaalooyin sida Mogadishu, Hargeisa, iyo Garowe ayaa si tartiib ah dib u horumarinaya. Qurbo-joogta Soomaaliyeed waxay door muuqda ka ciyaarayaan dib-u-dhiska dalka.

Gabagabo

 waxaa qormadaan kuusodiyaariyay ganacsade business man Abshir mohamud ugu dambeyn gunta iyo gabagabada waxaan kaa codsanayaa inaa ilawadaagto wixii talo ganacsi ee aad heyso si aan uga faaideyo bulshada ubaahan talooyin ganacsi

Taariikhda Soomaaliya waa mid qani ku ah ilbaxnimo, halgan, iyo isbeddel. Laga soo bilaabo boqortooyooyinkii hore ilaa dowladnimada casriga ah, Soomaaliya waxay mar walba ahayd dhul leh dad adkaysi badan, karti, iyo rajo. Inkasta oo ay la kulantay dhibaatooyin badan, haddana waddanku wuxuu leeyahay awood uu uga gudbo caqabadahaas.

Haddii la helo hoggaan wanaagsan, midnimo shacab, iyo taageero joogto ah, Soomaaliya waxay noqon kartaa waddan kaalin weyn ka qaata horumarka Geeska Afrika iyo guud ahaan Qaaradda.

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Ganacsiga Soomaaliya iyo Caqabadaha Heysta

Image
  Hordhac Ganacsiga somalia Ganacsigu waa laf-dhabarka dhaqaalaha Soomaaliya, wuxuuna door muhiim ah ka ciyaaraa horumarinta bulshada iyo koboca dhaqaalaha. Soomaaliya waxay leedahay fursado badan oo ganacsi, iyadoo ay ka faa'iideysanayaan ganacsatada gudaha iyo kuwa caalamiga ah. Si kastaba ha ahaatee, ganacsiga Soomaaliya wuxuu la kulmaa caqabado badan oo saameyn ku yeesha horumarkiisa iyo kobociisa. Qormadan waxay iftiimin doontaa xaaladda ganacsiga Soomaaliya, fursadaha jira, iyo caqabadaha heysta.   Xaaladda Ganacsiga Soomaaliya caqabad iyo faaido   Soomaaliya waxay leedahay dhaqaale ku tiirsan ganacsiga gaarka loo leeyahay. Ganacsiga xorta ah wuxuu qeyb weyn ka qaataa kobcinta dhaqaalaha, iyadoo inta badan ganacsatada ay ku tiirsan yihiin ganacsiyo yaryar iyo kuwa dhexe. Waxaa jira suuq xor ah oo furan, kaasoo ganacsatada u ogolaanaya inay si toos ah uga ganacsadaan suuqyada maxalliga ah iyo kuwa caalamiga ah. Ganacsatada Soomaaliyeed waxay inta badan ku tiirsan yih...
Read more
Image
  Macdanta iyo Dahabka Soomaaliya: Kheyraad Qarsoon oo Fure u ah Koboca Dhaqaalaha Soomaaliya waxay leedahay dhul hodan ku ah kheyraad dabiici ah oo ay ka mid yihiin noocyo badan oo macdan ah, gaar ahaan dahabka. Inkasta oo dalka uu muddo dheer wajahayay caqabado siyaasadeed iyo amni, haddana waxaa soo baxaya fursado ballaaran oo laga faa’iideysan karo si loo hormariyo dhaqaalaha dalka. Maqaalkani wuxuu dul istaagayaa muhiimadda dahabka iyo macdanta kale ee Soomaaliya, meelaha laga helay, caqabadaha ka hor taagan horumarinta kheyraadkan, iyo fursadaha ganacsi iyo maalgashi ee ay dalka u keeni karaan. 🪙 1. Dahabka Soomaaliya: Meelaha Laga Helo iyo Qiyaasaha Kheyraadka Dahabka ayaa ka mid ah macdanta ugu qaalisan ee laga helo gudaha Soomaaliya. Warbixino dhowr ah oo ay bixiyeen hay'adaha baaritaanka dhulka iyo kheyraadka dabiiciga ah ayaa muujinaya in dahab laga helay gobollo badan sida: Gobolka Bari (Buuraleyda Qandala) Gobolka Galgaduud (Ceel Buur, Ceel Dheer) Gobolka H...
Read more
Image
  Kaabayaasha Dhaqaalaha ee Soomaaliya:  Hordhac: Kaabayaasha dhaqaalaha waa tiirarka muhiimka u ah kobaca iyo horumarka dhaqaale ee waddan kasta. Soomaaliya, oo ah dal leh khayraad dabiici ah iyo goob istiraatiiji ah, waxay la kulantay caqabado badan oo dhanka kaabayaasha dhaqaalaha ah sababo la xiriira burburkii dowladeed, dagaallo sokeeye, iyo maamul xumo. Si kastaba ha ahaatee, sannadihii ugu dambeeyay, waxaa socda dadaallo badan oo lagu horumarinayo kaabayaasha dhaqaalaha si loo dhiso mustaqbalka dalka. Maqaalkan, waxaan si qoto dheer u falanqeyn doonaa kaabayaasha dhaqaalaha ee Soomaaliya, caqabadaha haysta, iyo fursadaha horumarineed ee la heli karo. 1. Kaabayaasha Wadooyinka iyo Gaadiidka: Xaaladda Hadda. Soomaaliya waxay leedahay shabakad waddooyin ah oo dhererkeedu gaarayo in ka badan 21,000 km, balse inta badan waddooyinkaas ma helaan dayactir ku filan. Wadooyinka muhiimka ah sida kuwa isku xira Muqdisho, Hargeysa, Kismaayo, Boosaaso, iyo Baydhabo ayaa inta badan bu...
Read more