Ganacsiga Soomaaliya iyo Caqabadaha Heysta

Wax-soo-saarka Badda Soomaaliya: Fursadaha Qarsoon iyo Mustaqbalka Dhaqaalaha

Soomaaliya waxay leedahay xeebta ugu dheer Afrika, oo gaareysa in ka badan 3,300 km, taasoo si dabiici ah uga dhigeysa mid ka mid ah wadamada ugu hodansan dhinaca kheyraadka badda. Wax-soo-saarka badda Soomaaliya wuxuu leeyahay awood uu ku beddeli karo dhaqaalaha dalka, haddii si xikmad iyo istiraatiijiyad leh loo maareeyo.

Kheyraadka Badda Soomaaliya

Biyaha Soomaaliya waxaa ku jira noocyo badan oo kalluun iyo kheyraad kale oo badeed. Kalluunka tuna, sardines, lobsters, iyo crabs ayaa ka mid ah noocyada ugu badan. Sidoo kale, waxaa jira kheyraad kale sida:

• Cadeecooyinka badda sida maraqa badda (sea cucumbers) iyo shinbiraha badda.

• Kheyraadta macdanta ee hoos ku jirta badda, sida saliidda iyo gaaska dabiiciga ah.

• Kaluunka dhuuxa leh ee loogu talagalay suuqyada Yurub iyo Aasiya.

Badda Soomaaliya sidoo kale waxay siisaa fursado dhinaca dalxiiska, horumarinta dekedaha, iyo tamarta la cusboonaysiin karo sida tamarta dabaysha iyo qorraxda ee xeebaha u dhow.

Fursadaha Dhaqaale ee Wax-soo-saarka Badda

1. Kororka Dhoofinta Kalluunka:
   Suuqyada caalamiga ah ayaa aad ugu baahan kalluun nadiif ah oo dabiici ah. Soomaaliya waxay si sahlan u noqon kartaa hormuudka dhoofinta kalluunka, haddii la helo xarumo casri ah oo qaboojinta iyo kaydinta.

2. Abuurista Fursado Shaqo:
   Horumarinta wax-soo-saarka badda waxay abuuri kartaa kumanaan fursado shaqo ah oo dhinacyada kalluumeysiga, farsamaynta kalluunka, suuq-geynta, iyo adeegyada badda.

3. Kororka Dakhliga Qaranka:
   Marka wax-soo-saarka badda la xoojiyo, dakhliga laga helo dhoofinta kalluunka iyo badeecadaha badda ayaa kordhi kara, taasoo wax weyn ka tari karta miisaaniyadda dalka.

4. Horumarinta Deegaanada Xeebaha:
   Ganacsiga badda oo kobca wuxuu horseedi karaa horumarinta kaabayaasha deegaanada xeebaha sida waddooyinka, dekedaha yaryar, iskuuladaha farsamada, iyo xarumaha caafimaadka.

Caqabadaha Horyaalla Wax-soo-saarka Badda

Inkasta oo Soomaaliya leedahay kheyraad badeed aad u badan, haddana waxaa jira caqabado waaweyn oo u baahan in la xaliyo:

• Kalluumeysiga sharci-darrada ah: Maraakiib shisheeye ayaa si sharci-darro ah uga kalluumaysta biyaha Soomaaliya, taasoo dhaawacda deegaanka badda iyo dhaqaale ahaanba.

• Farsamo xumo: Waxaa jira baahi weyn oo loo qabo qalab casri ah oo kalluumeysiga, sidoo kale farsamo-yaqaanno aqoon leh.

• Su’aalaha amniga: Xasilooni darrada siyaasadeed iyo khatarta burcad-badeedda ayaa saameysay suurtagalnimada horumarinta wax-soo-saarka badda.

• Xirfad la’aanta suuq-geynta: Ganacsatada Soomaaliyeed ayaa u baahan tababarro ku saabsan suuq-geynta caalamiga ah iyo sidii ay u heli lahaayeen suuqyada waaweyn.

Xalka iyo Fursadaha La Heli Karo

Si wax-soo-saarka badda Soomaaliya loo horumariyo, waxa loo baahan yahay:

• Sharciyo adag oo lagu ilaaliyo kheyraadka badda: Dowladda waa inay hirgelisaa sharciyo cadcad oo ka hortagaya kalluumeysiga sharci-darrada ah.

• Maalgelin iyo qalab casri ah: Ganacsatada yaryar ee kalluumeysiga ka shaqeeya waa in la taageeraa, si ay u helaan qalab tayo leh oo kalluumeysiga iyo qaboojinta kalluunka.

• Tababarro iyo aqoon kororsi: Kalluumeysatada iyo ganacsatada waa in la siiyo tababar ku saabsan kalluumeysiga waara (sustainable fishing), kaydinta, iyo dhoofinta badeecadaha badda.

• Xoojinta amniga xeebaha: Wada-shaqeyn buuxda oo dhex marta dowladda iyo beelaha xeebaha waxay kordhin kartaa amniga, taasoo dhiirrigelin karta maalgashiga.

• Horumarinta kaabayaasha dhaqaalaha: Waddooyin, dekedo yaryar, iyo xarumo qaboojiyeed waa in la dhisaa si sahal loogu dhoofiyo kalluunka iyo badeecadaha kale.

Tusaalooyin Guul Leh

Dalka Mauritania iyo Senegal waxay tusaale fiican u yihiin sida wax-soo-saarka badda loo horumarin karo. Waxay dhisteen xarumo casri ah oo lagu farsameeyo kalluunka, taasoo u oggolaatay inay si joogto ah u dhoofiyaan badeecooyin badeed oo tayo sare leh.

Soomaaliya waxay leedahay fursad ay uga fiicnaan karto, maadaama kheyraadkeedu yahay mid aan weli si buuxda loo sahamin.

Gunaanad

 waxaa qormadaan kuusodiyaariyay ganacsade business man Abshir mohamud ugu dambeyn gunta iyo gabagabada waxaan kaa codsanayaa inaa ilawadaagto wixii talo ganacsi ee aad heyso si aan uga faaideyo bulshada ubaahan talooyin ganacsi

Wax-soo-saarka badda Soomaaliya wuxuu leeyahay awood uu dalka u horseedi karo koboc dhaqaale, shaqo abuur, iyo horumar ballaaran. Si taas loo xaqiijiyo, waxaa lama huraan ah in si wadajir ah loo wajaho caqabadaha, lana maalgaliyo kalluumeysiga waara, lana dhiso kaabayaasha muhiimka ah.
Haddii Soomaaliya ka faa'iideyso kheyraadka badeedka ee dabiiciga ah, waxay noqon kartaa mid ka mid ah wadamada Afrika ee ugu horreeya dhinaca dhoofinta kalluunka iyo badeecadaha kale ee badda.

---