Taariikhda Ra’iisul Wasaarayaasha Soomaaliya: 1960 ilaa 2025

Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya waa mas’uulka ugu sarreeya ee xukuumadda dalka, isagoo madax u ah Golaha Wasiirrada, islamarkaana kaalin weyn ka qaata hoggaaminta, hirgelinta siyaasadaha, iyo maamulka dowladda. Tan iyo markii ay Soomaaliya xorriyaddeeda qaadatay 1960-kii, waxaa dalka soo maray Ra’iisul Wasaarayaal badan oo mid walba lahaa doorkiisa, duruufihiisa, iyo saameyntiisa siyaasadeed.

Maqaalkani waxa uu si kooban u dulmarayaa taariikhda Ra’iisul Wasaarayaasha Soomaaliya laga bilaabo 1960 ilaa 2025, isagoo iftiiminaya isbeddelada, caqabadaha, iyo horumarka xukuumaduhu la kulmeen.

🏛️ Ra’iisul Wasaarayaashii Hore: 1960–1969 (Dimoqraadiyadii Hore)

Markii Soomaaliya ay xorriyadda heshay 1-dii Luulyo 1960, waxaa Ra’iisul Wasaare noqday Cabdirashiid Cali Sharmaarke, oo door weyn ka qaatay mideynta labadii gobol ee Waqooyi iyo Koonfur. Waxaa xigay:

  • Cabdulqaadir Maxamed Zoppo (1960 – 1964)

  • Cabdirisaaq Xaaji Xuseen (1964 – 1967)

  • Maxamed Xaaji Ibraahim Cigaal (1967 – 1969)

Xilligani waxa uu ahaa mid dimoqraadiyad ku dhisan xisbiyo badan, iyadoo Ra’iisul Wasaarayaashu si sharci ah lagu magacaabayey.

🪖 Xilliga Militariga: 1969–1991

Kadib afgambigii dhacay 21-kii Oktoobar 1969, xukunka dalka waxaa la wareegay Jeneraal Maxamed Siyaad Barre. Xilka Ra’iisul Wasaaraha wuu sii jiray, balse wuxuu noqday mid si weyn u hoos taga madaxweynaha militariga ah.

Ra’iisul Wasaarayaashii la magacaabay intii u dhaxeysay 1970–1990 waxaa ka mid ahaa:

  • Maxamuud Maxamed Guuleed (Gacmadheere)

  • Cabdirisaaq Jurille

  • Xasan Abshir Faarax

  • Omar Carte Qaalib

Inkasta oo ay hayeen xilka, awooddooda waxay ahayd mid xaddidan oo si weyn ugu tiirsan taliska madaxweynihii militariga ahaa.

🌀 Burburkii Dalka & Xukuumadaha Ku-meelgaarka ah: 1991–2004

Markii dowladdii dhexe burburtay 1991, waxaa dalka galay firaaq siyaasadeed. Xukuumado ku-meelgaar ah ayaa lagu dhisay dibedda dalka, gaar ahaan:

  • Xukuumaddii Carta (2000): Waxaa Ra’iisul Wasaare noqday Ali Khalif Galaydh

  • Xukuumaddii Nairobi (2004): Waxaa Ra’iisul Wasaare noqday Cali Maxamed Geeddi

Xilligan wuxuu ahaa mid aad u adag, iyadoo Ra’iisul Wasaarayaashu la tacaalayeen dagaallo sokeeye iyo fidno siyaasadeed.

🏗️ Dowlad-dhiska Cusub: 2004–2022

Markii la dhisay Dowladda Federaalka Soomaaliya, doorarkii Ra’iisul Wasaaraha ayaa dib u soo baxay. Waxaa la magacaabay siyaasiyiin badan oo la kulmay caqabado, balse sidoo kale sameeyey horumar la taaban karo.

Ra’iisul Wasaarayaashii xilkan soo maray waxaa ka mid ahaa:

  • Cali Maxamed Geeddi (2004 – 2007)

  • Nuur Cadde (2007 – 2009)

  • Cumar Cabdirashiid Sharmaarke (2009 – 2010, iyo markale 2014 – 2017)

  • Mohamed Abdullahi Farmaajo (2010 – 2011)

  • Cabdiweli Gaas (2011 – 2012)

  • Abdi Farah Shirdon (2012 – 2013)

  • Hassan Ali Kheyre (2017 – 2020)

  • Mohamed Hussein Roble (2020 – 2021)

Qaar badan oo ka mid ah waxay bilaabeen dib-u-habeyn dowladeed, la dagaallanka musuqmaasuqa, iyo hirgelinta hay’ado sharciyeed.

🌍 Xukuumadda Cusub ee 2022–2025: Xamse Cabdi Barre

Sanadkii 2022, Xamse Cabdi Barre ayaa loo magacaabay Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya, isagoo noqday hoggaamiye cusub oo wajahaya duruufo siyaasadeed, amni, iyo dhaqaale.

Waxqabadkiisa waxaa ka mid ahaa:

  • La dagaallanka Al-Shabaab

  • Dib-u-habeynta maaliyadda iyo canshuuraha

  • Dardar-gelinta dowlad-dhiska federaalka

  • Xoojinta xiriirka dibadda iyo taageerada caalamiga ah

📊 Isbedelka Joogtada ah ee Xilka Ra’iisul Wasaaraha

Tan iyo 1960, Soomaaliya waxaa soo maray in ka badan 20 Ra’iisul Wasaare. Sababaha isbedelka degdegga ah waxaa ka mid ah:

  • Khilaaf siyaasadeed oo u dhexeeya Madaxweynaha iyo Ra’iisul Wasaaraha

  • Culeysyo beeleed iyo saamiga awood qaybsiga

  • Dagaallo sokeeye iyo cadaadis caalami ah

  • Kalsooni kala laabasho baarlamaan

Tani waxay keentay xasilooni darro siyaasadeed oo saameyn ku yeelatay horumarka dalka.

✍️ Gunaanad

Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya waa tiir muhiim ah oo ka mid ah dowladnimada dalka. Inkasta oo ay jiraan caqabado, waxaa muuqda in nidaamka xukuumadeed uu ku socdo jihadii saxda ahayd. Mustaqbalka Soomaaliya wuxuu ku xirnaan doonaa sida Ra’iisul Wasaarayaashu uga mira-dhaliyaan qorshayaashooda horumarineed, xasilinta dalka, iyo soo celinta kalsoonida shacabka.

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Ganacsiga Soomaaliya iyo Caqabadaha Heysta

Image
  Hordhac Ganacsiga somalia Ganacsigu waa laf-dhabarka dhaqaalaha Soomaaliya, wuxuuna door muhiim ah ka ciyaaraa horumarinta bulshada iyo koboca dhaqaalaha. Soomaaliya waxay leedahay fursado badan oo ganacsi, iyadoo ay ka faa'iideysanayaan ganacsatada gudaha iyo kuwa caalamiga ah. Si kastaba ha ahaatee, ganacsiga Soomaaliya wuxuu la kulmaa caqabado badan oo saameyn ku yeesha horumarkiisa iyo kobociisa. Qormadan waxay iftiimin doontaa xaaladda ganacsiga Soomaaliya, fursadaha jira, iyo caqabadaha heysta.   Xaaladda Ganacsiga Soomaaliya caqabad iyo faaido   Soomaaliya waxay leedahay dhaqaale ku tiirsan ganacsiga gaarka loo leeyahay. Ganacsiga xorta ah wuxuu qeyb weyn ka qaataa kobcinta dhaqaalaha, iyadoo inta badan ganacsatada ay ku tiirsan yihiin ganacsiyo yaryar iyo kuwa dhexe. Waxaa jira suuq xor ah oo furan, kaasoo ganacsatada u ogolaanaya inay si toos ah uga ganacsadaan suuqyada maxalliga ah iyo kuwa caalamiga ah. Ganacsatada Soomaaliyeed waxay inta badan ku tiirsan yih...
Read more
Image
  Macdanta iyo Dahabka Soomaaliya: Kheyraad Qarsoon oo Fure u ah Koboca Dhaqaalaha Soomaaliya waxay leedahay dhul hodan ku ah kheyraad dabiici ah oo ay ka mid yihiin noocyo badan oo macdan ah, gaar ahaan dahabka. Inkasta oo dalka uu muddo dheer wajahayay caqabado siyaasadeed iyo amni, haddana waxaa soo baxaya fursado ballaaran oo laga faa’iideysan karo si loo hormariyo dhaqaalaha dalka. Maqaalkani wuxuu dul istaagayaa muhiimadda dahabka iyo macdanta kale ee Soomaaliya, meelaha laga helay, caqabadaha ka hor taagan horumarinta kheyraadkan, iyo fursadaha ganacsi iyo maalgashi ee ay dalka u keeni karaan. 🪙 1. Dahabka Soomaaliya: Meelaha Laga Helo iyo Qiyaasaha Kheyraadka Dahabka ayaa ka mid ah macdanta ugu qaalisan ee laga helo gudaha Soomaaliya. Warbixino dhowr ah oo ay bixiyeen hay'adaha baaritaanka dhulka iyo kheyraadka dabiiciga ah ayaa muujinaya in dahab laga helay gobollo badan sida: Gobolka Bari (Buuraleyda Qandala) Gobolka Galgaduud (Ceel Buur, Ceel Dheer) Gobolka H...
Read more
Image
  Kaabayaasha Dhaqaalaha ee Soomaaliya:  Hordhac: Kaabayaasha dhaqaalaha waa tiirarka muhiimka u ah kobaca iyo horumarka dhaqaale ee waddan kasta. Soomaaliya, oo ah dal leh khayraad dabiici ah iyo goob istiraatiiji ah, waxay la kulantay caqabado badan oo dhanka kaabayaasha dhaqaalaha ah sababo la xiriira burburkii dowladeed, dagaallo sokeeye, iyo maamul xumo. Si kastaba ha ahaatee, sannadihii ugu dambeeyay, waxaa socda dadaallo badan oo lagu horumarinayo kaabayaasha dhaqaalaha si loo dhiso mustaqbalka dalka. Maqaalkan, waxaan si qoto dheer u falanqeyn doonaa kaabayaasha dhaqaalaha ee Soomaaliya, caqabadaha haysta, iyo fursadaha horumarineed ee la heli karo. 1. Kaabayaasha Wadooyinka iyo Gaadiidka: Xaaladda Hadda. Soomaaliya waxay leedahay shabakad waddooyin ah oo dhererkeedu gaarayo in ka badan 21,000 km, balse inta badan waddooyinkaas ma helaan dayactir ku filan. Wadooyinka muhiimka ah sida kuwa isku xira Muqdisho, Hargeysa, Kismaayo, Boosaaso, iyo Baydhabo ayaa inta badan bu...
Read more