Xisbiyada Soomaaliya: Taariikh, Xaalad Hadda Taagan, iyo Kuwa Ugu Waaweyn (2025)

Hordhac

Soomaaliya waxa ay soo martay marxalado siyaasadeed oo isbeddel badan leh tan iyo markii ay xornimada heshay 1960-kii. Intii ka dambeysay burburkii dowladdii dhexe 1991-kii, waxaa bilowday nidaam ku saleysan awood qeybsi beeleed, inkastoo dadaal xoog leh lagu bixinayo sidii nidaamkaasi loogu beddeli lahaa hannaan axsaab siyaasadeed oo dimuqraadi ah. Maqaalkan waxaan ku falanqeyneynaa taariikhda xisbiyada Soomaaliya, xaaladda hadda jirta, iyo xisbiyada ugu waaweyn ee maanta saameynta leh.

Taariikh Kooban oo Ku Saabsan Xisbiyada Soomaaliya

Markii Soomaaliya xornimada qaadatay 1960, waxaa jiray dhowr xisbi siyaasadeed oo hormuud ka ahaa dhaq-dhaqaaqyada xornimo doonka. Xisbigii ugu weynaa wuxuu ahaa Somali Youth League (SYL) oo si weyn uga shaqeeyay midnimada gobollada Soomaaliyeed. Intii u dhaxaysay 1960 ilaa 1969, waxaa jiray tartan xisbiyo badan ah oo si xor ah loogu loolamayay doorashooyinka.

Si kastaba ha ahaatee, markii uu dhashay afgambigii militariga ahaa ee Maxamed Siyaad Barre 1969-kii, waxaa meesha laga saaray nidaamkii axsaabta, waxaana la mamnuucay dhammaan xisbiyadii siyaasadeed. Dowladdii milatariga ahayd ayaa ku dhawaaqday nidaam keli-talisnimo ah oo ku dhisan falsafad loo bixiyay "Hantiwadaag Soomaaliyeed".

Burburkii dowladdii dhexe kadib, Soomaaliya waxay gashay fowdo siyaasadeed iyo dagaallo sokeeye. Intii lagu jiray xilligaasi, ma jirin xisbiyo si rasmi ah uga diiwaan gashan dalka. Si kastaba, tan iyo 2000, markay dib u bilaabatay dhismaha dowladnimada, waxaa kor u kacay tirada axsaabta siyaasadeed.

Xaaladda Hadda Taagan ee Xisbiyada Soomaaliya

Marka la eego xaalada siyaasadeed ee Soomaaliya sanadkan 2025, waxaa jira isbeddel muuqda oo la xiriira qaab-dhismeedka siyaasadeed. Dadaallo badan ayaa la sameeyay si loo hirgeliyo nidaamka axsaabta badan, inkastoo weli aysan si buuxda u dhicin doorashooyin qof iyo cod ah oo heer qaran ah.

Wasaaradda Arrimaha Gudaha, Federaalka iyo Dib u Heshiisiinta Soomaaliya ayaa si rasmi ah u diiwaan gelisay xisbiyo badan, kuwaasoo qaarkood leeyihiin saldhigyo siyaasadeed oo xooggan. Waxaa sidoo kale jira isbahaysiyo siyaasadeed (coalitions) iyo ururo ay ku midoobeen xisbiyo badan si ay u helaan cod iyo awood dheeraad ah.

Dhibaatooyinka haysta xisbiyada Soomaaliya waxaa ka mid ah:

  • Dhaqaale xumo iyo taageero bulsho oo xaddidan

  • Awoodda beelaha oo weli ah mid saameyn weyn leh

  • Amni darro ka jirta qaybo badan oo dalka ah

  • Sharciyo siyaasadeed oo aan weli si buuxda loo dhaqan gelin

Si kastaba, dadaallada lagu dhisayo nidaam siyaasadeed oo xisbiyo ku dhisan ayaa socda, waxaana jira rajo laga qabo in Soomaaliya ay gaarto doorashooyin qof iyo cod ah sanadaha soo socda.

Xisbiyada Ugu Waaweyn Soomaaliya (2025)

Inkasta oo xisbiyo badan ay is-diiwaan galiyeen, haddana waxaa jira dhowr xisbi oo si weyn looga yaqaan gudaha Soomaaliya, kuwaasoo leh taageero dadweyne, barnaamij siyaasadeed muuqda, iyo hoggaan xooggan.

1. Xisbiga Himilo Qaran

  • Guddoomiye: Shariif Sheekh Axmed (Madaxweynihii hore ee Soomaaliya)

  • Astaamo: Xisbi leh taageero weyn gaar ahaan gobollada dhexe iyo koonfureed.

  • Ujeeddo: Iskaashi, midnimo qaran, iyo dib-u-heshiisiin.

2. Xisbiga UPD (Union for Peace and Development)

  • Guddoomiye: Xasan Sheekh Maxamuud (Madaxweynihii hore iyo Madaxweynaha hadda ee Soomaaliya)

  • Astaamo: Xisbi door weyn ku leh siyaasadda federaalka.

  • Ujeeddo: Horumar, cadaalad, iyo xasilooni siyaasadeed.

3. Xisbiga Kulmiye Soomaaliyeed

  • Guddoomiye: Xasan Cali Kheyre (Ra’iisul Wasaarihii hore)

  • Astaamo: Xisbi cusub oo si tartiib ah u sii koraya.

  • Ujeeddo: Horumar dhaqaale iyo dowlad wanaag.

4. Xisbiga Wadajir

  • Guddoomiye: Cabdiraxmaan Cabdishakuur Warsame

  • Astaamo: Xisbi si weyn uga hadla arrimaha xuquuqda aadanaha iyo cadaaladda.

  • Ujeeddo: Dimuqraadiyad dhab ah iyo xorriyadda hadalka.

5. Xisbiga KAAH

  • Guddoomiye: Maxamed Cabdullaahi Farmaajo (Madaxweynihii hore)

  • Astaamo: Xisbi uu taageero badan ku leeyahay qeybo ka mid ah dalka.

  • Ujeeddo: Xasilooni, amni iyo wadaninimo.

Caqabadaha iyo Fursadaha Horyaalla Xisbiyada

Caqabadaha:

  • Kala qeybsanaan siyaasadeed oo salka ku haya beelo iyo danaha gaarka ah

  • Maqanida doorasho qof iyo cod ah oo si toos ah dadku u codeeyaan

  • Sharciga xisbiyada oo u baahan dib u eegis iyo xoojinta hay'adaha

Fursadaha:

  • Xorriyadda urur siyaasadeed oo dastuuri ah

  • Kororka wacyiga bulshada ee ku saabsan dimuqraadiyadda

  • Taageerada beesha caalamka ee geeddi-socodka siyaasadeed

Gunaanad

Xisbiyada siyaasadeed ee Soomaaliya waxay door muhiim ah ku leeyihiin dib-u-dhiska dalka iyo xoojinta nidaamka dimuqraadiyadda. Inkasta oo ay jiraan caqabado badan, haddana horumarka laga gaaray dhismaha axsaabta iyo kororka xiisaha bulshada ee siyaasadda waxay muujinayaan rajo. Si Soomaaliya u gaarto xasilooni siyaasadeed iyo doorashooyin caddaalad ah, waxaa muhiim ah in la xoojiyo doorka xisbiyada, lana helo nidaam siyaasadeed oo sal adag leh

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Ganacsiga Soomaaliya iyo Caqabadaha Heysta

Image
  Hordhac Ganacsiga somalia Ganacsigu waa laf-dhabarka dhaqaalaha Soomaaliya, wuxuuna door muhiim ah ka ciyaaraa horumarinta bulshada iyo koboca dhaqaalaha. Soomaaliya waxay leedahay fursado badan oo ganacsi, iyadoo ay ka faa'iideysanayaan ganacsatada gudaha iyo kuwa caalamiga ah. Si kastaba ha ahaatee, ganacsiga Soomaaliya wuxuu la kulmaa caqabado badan oo saameyn ku yeesha horumarkiisa iyo kobociisa. Qormadan waxay iftiimin doontaa xaaladda ganacsiga Soomaaliya, fursadaha jira, iyo caqabadaha heysta.   Xaaladda Ganacsiga Soomaaliya caqabad iyo faaido   Soomaaliya waxay leedahay dhaqaale ku tiirsan ganacsiga gaarka loo leeyahay. Ganacsiga xorta ah wuxuu qeyb weyn ka qaataa kobcinta dhaqaalaha, iyadoo inta badan ganacsatada ay ku tiirsan yihiin ganacsiyo yaryar iyo kuwa dhexe. Waxaa jira suuq xor ah oo furan, kaasoo ganacsatada u ogolaanaya inay si toos ah uga ganacsadaan suuqyada maxalliga ah iyo kuwa caalamiga ah. Ganacsatada Soomaaliyeed waxay inta badan ku tiirsan yih...
Read more
Image
  Macdanta iyo Dahabka Soomaaliya: Kheyraad Qarsoon oo Fure u ah Koboca Dhaqaalaha Soomaaliya waxay leedahay dhul hodan ku ah kheyraad dabiici ah oo ay ka mid yihiin noocyo badan oo macdan ah, gaar ahaan dahabka. Inkasta oo dalka uu muddo dheer wajahayay caqabado siyaasadeed iyo amni, haddana waxaa soo baxaya fursado ballaaran oo laga faa’iideysan karo si loo hormariyo dhaqaalaha dalka. Maqaalkani wuxuu dul istaagayaa muhiimadda dahabka iyo macdanta kale ee Soomaaliya, meelaha laga helay, caqabadaha ka hor taagan horumarinta kheyraadkan, iyo fursadaha ganacsi iyo maalgashi ee ay dalka u keeni karaan. 🪙 1. Dahabka Soomaaliya: Meelaha Laga Helo iyo Qiyaasaha Kheyraadka Dahabka ayaa ka mid ah macdanta ugu qaalisan ee laga helo gudaha Soomaaliya. Warbixino dhowr ah oo ay bixiyeen hay'adaha baaritaanka dhulka iyo kheyraadka dabiiciga ah ayaa muujinaya in dahab laga helay gobollo badan sida: Gobolka Bari (Buuraleyda Qandala) Gobolka Galgaduud (Ceel Buur, Ceel Dheer) Gobolka H...
Read more
Image
  Kaabayaasha Dhaqaalaha ee Soomaaliya:  Hordhac: Kaabayaasha dhaqaalaha waa tiirarka muhiimka u ah kobaca iyo horumarka dhaqaale ee waddan kasta. Soomaaliya, oo ah dal leh khayraad dabiici ah iyo goob istiraatiiji ah, waxay la kulantay caqabado badan oo dhanka kaabayaasha dhaqaalaha ah sababo la xiriira burburkii dowladeed, dagaallo sokeeye, iyo maamul xumo. Si kastaba ha ahaatee, sannadihii ugu dambeeyay, waxaa socda dadaallo badan oo lagu horumarinayo kaabayaasha dhaqaalaha si loo dhiso mustaqbalka dalka. Maqaalkan, waxaan si qoto dheer u falanqeyn doonaa kaabayaasha dhaqaalaha ee Soomaaliya, caqabadaha haysta, iyo fursadaha horumarineed ee la heli karo. 1. Kaabayaasha Wadooyinka iyo Gaadiidka: Xaaladda Hadda. Soomaaliya waxay leedahay shabakad waddooyin ah oo dhererkeedu gaarayo in ka badan 21,000 km, balse inta badan waddooyinkaas ma helaan dayactir ku filan. Wadooyinka muhiimka ah sida kuwa isku xira Muqdisho, Hargeysa, Kismaayo, Boosaaso, iyo Baydhabo ayaa inta badan bu...
Read more